TÜMAK-I olarak kısaltılan Türk Masal Külliyatı-I Projesi (Türkiye Sahası), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığınca yürütülmekte olan Kurum içi kapsamlı bir derleme ve yayın projesidir. 2019 yılında başlatılmış ve üç yıl içerisinde tamamlanması planlanmıştır. Projenin Türk Patent ve Marka Kurumunca tescilli logosu “Anka Kuşu” motifidir. “Masal Masal Türkiye” sloganıyla çıkılan bu yolda önce Türkiye sahası Türk masalları, devamında ise ülkemiz sınırları dışında kalan Türk masalları araştırılacaktır. Uzun vadede Türk masallarıyla ilgili sesli, görüntülü ve yazılı kaynaklar ile bugüne kadar yapılmış araştırmaların, derlemelerin, lisans ve lisansüstü tezlerin, hatta özel arşivlerdeki metinlerin tek çatı altında toplanması ve bilimsel yöntemlerle incelenerek külliyata dâhil edilmesi planlanmaktadır.
Bugüne kadar derlenen ve incelenerek külliyata dahil edilip telif hakları ödenmiş masalların önümüzdeki aylarda kamuoyuna açılabilmesi için gerekli teknik çalışmalara başlanmıştır. Projenin sonunda ayrıca, editörlerimizce seçilen Türk masallarının ciltler hâlinde basılması ve kütüphanelerimizdeki yerini alması sağlanacaktır. Külliyatın tamamlanması hâlindeyse Türk anlatı geleneğinin önemli bir parçası olan, ancak unutulmaya yüz tutan masallarımızın korunması sağlanacak ve bu sayede gelecek kuşaklara eşsiz bir kültür hazinesi bırakılacaktır.
Sözün özü; TÜMAK-I Türk kültür ve medeniyetini yansıtan, millî ve yerli unsurlarımızı içeren, yapısı ve motifleri ile sözlü gelenekten gelen Türk masallarının bir bütün olarak bir araya getirilmesi maksadıyla başlatılmış Türk milletine ait bir projedir.
Şemseddin Sami’nin Kâmûs-ı Türkî adlı sözlüğünde, “çocuklara söylenen hikâye” ve “inanılmayacak hikâye, cin ve peri hikâyesi” diye tarif edilen masal kelimesi Türk Dil Kurumunca yayımlanan Türkçe Sözlük’te, “genellikle halkın yarattığı, hayale dayanan, sözlü gelenekte yaşayan, çoğunlukla insanlar, hayvanlar ile cadı, cin, dev, peri vb. varlıkların başından geçen olağanüstü olayları anlatan edebî tür” şeklinde tanımlanmıştır.
Atatürk Kültür Merkezi, bir kültür akademisi niteliğinde olup Türk kültürü üzerinde, araştırma, yayın, tanıtım, teşvik ve ödüllendirme faaliyetlerini sürdürmekte, devletin ve toplumun öncelikleriyle yakından ilgilenmektedir.
Atatürk Kültür Merkezi, kuruluşundan bu yana yüzlerce yayın yapmış, yurt içi ve yurt dışında çok sayıda konferans ve bilimsel toplantı düzenlemiş, belgeseller hazırlamıştır. Ayrıca, bugüne kadar edebiyat, sanat tarihi, tiyatro, resim, Türk müziği ve iletişim dallarında ödüllü yarışmalar açarak Türk kültürü üzerinde araştırma yapanlara teşvik mahiyetinde ödüller vermiştir. Atatürk Kültür Merkezi, desteklediği küçük projelerin yanında, Kurum bünyesinde uluslararası nitelikte, kapsamlı projeler de yürütmektedir. Bunlardan, Türk Dünyası Edebiyatı Tarihi, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, Türk Dünyası Fikir ve Edebiyat Metinleri Antolojisi ve Edebiyat Terimleri ve Kavramları Ansiklopedik Sözlüğü’nden oluşan Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Projesi tamamlanmış ve bu proje kapsamında 31 cilt eser yayımlanmıştır.
Ülkemizin kültürel ve doğal mirasının korunması, değerlendirilmesi, tanıtılması ve gelecek kuşaklara aktarılması konusunda, bilim ve kültür kurumlarına büyük sorumluluklar düşmektedir. Atatürk Kültür Merkezi bu sorumluluğun bilinciyle diğer kurumlarla işbirliği içinde faaliyetlerini sürdürecektir.
Masallar anlatılmaya ve dinlenmeye değer kılan özellikleri ile günümüze dek yaşatılmış olmasının yanı sıra teknolojinin gelişmesiyle unutulmaya başlanmıştır. Sözlü kültürde önemli bir yeri olan masal türünün sayılamayacak kadar işlevi bulunur. Kuşaklar arası kültür aktarımının gerçekleştirilmesi, Türk toplumunun kültürel kodlarının ve insanlığın ortak değerlerinin yaşatılması, bireylere eğlenme imkânı tanıması, insanları sıkıntılarından uzaklaştırarak psikolojik rahatlama sağlaması, toplumun binlerce yıllık geçmişine uygun ideal davranışlara sahip bir birey ortaya koyması ve teknolojik gelişmelere ilham kaynağı olması bunlardan birkaçıdır. Bu amaçları gerçekleştirebilmek için daha önce yapılmış çalışmaları bir araya getirmek, kaybolmak üzere olan masalları kayıt altına almak ve nihayetinde somut bir eser ortaya koymak hedeflenmektedir.
Bu proje ile bilim toplumu olmanın göstergelerinden biri olan “var olanın kıymetini bilme” anlayışına uygun olarak Türkiye sahası masallarının bir araya getirilmesi amaçlanmaktadır. Bir külliyat olarak bir araya getirilecek olan masalların, alandaki araştırmacılara, eğitimcilere, yazarlara, çizerlere, sanat ve bilim dünyasına hizmet etmesi ümit edilmektedir.
Türk Masal Külliyatı projesi için kullanılan “Anka kuşu” logosu Öğr. Gör. Ulviye ÖZÖNDER AYDIN tarafından tasarlanmıştır.
Bu proje “Türkiye Sahası” masallarını kapsamaktadır. Bu konuda öncelikle günümüze kadar yapılmış çalışmalar gözden geçirilecek ve bunların külliyata katkı sunmaları sağlanacaktır. Yayımlanmamış masal çalışmaları, basılmış kitaplar, lisans ve lisansüstü çalışmalar, yazılı ve görsel medya kaynakları mutlaka değerlendirilmesi gereken kaynakları oluşturmaktadır. Daha sonra Türkiye sahasında masal derlemesi yapılmamış veya gözden kaçırılmış bölgeler taranarak derleme faaliyetlerinin tamamlanması sağlanacaktır. Böylelikle yok olmak üzere olan, kurtarıcısını bekleyen masallar külliyata dâhil edilecektir.
Türkiye’nin yedi bölgesi ve seksen bir vilayetinde “literatür tarama ve derleme” olmak üzere iki aşamadan oluşacak bu çalışma, değişik bölge ve yörelerde halkbilimi uzmanlarının da katkı sunmaları ile gerçekleştirilecektir. Elde edilen malzemeler internet sayfasına yüklenerek masalların bir havuzda toplanması sağlanacaktır.
TÜMAK-I’in paydaşları, masala emek veren herkestir. Üniversitelerin Türk Dili ve Edebiyatı, Türk Halk Edebiyatı ve Türk Halk Bilimi, Türkçe Bölümleri, Çağdaş Türk Lehçeleri alanında çalışanlar lokomotif görev üstlenirler. Bu amaçla Türkiye’deki her bir bilim insanının, her bir uzmanın, araştırmacının, masal gönül veren herkesin, özellikle kendi yörelerinde masal derlemeleri yaparak “Türk Masal Külliyatı”na katkı sağlaması beklenmektedir.
Derlediği masalları; özetleri, kaynak kişi künyeleri ve derleyici bilgileri ile birlikte sisteme yükleyen kişidir. Derlemiş olduğu masalda varsa yöreye ait kelimelerin anlamlarını aşağıda yıldızlı dipnot ile gösterir.
TÜMAK-I Sistemine düşen masalların masal bilgileri, derleyici bilgileri, masal metni, kaynak kişi vd. bilgileri kontrol eder. Taahütnameyi ve masal ekinde video-ses kaydı var ise izin formunu kontrol eder. Metnin orijinal olup olmadığına karar verir. Masalın tasnifini, masal (varsa) adının doğruluğunu kontrol eder. Gerekli durumlarda metni düzeltilmesi için derleyiciye geri gönderir. İhtiyaç duyduğu hallerde ise danışma kuruluna başvurur.
Bölge Sorumlusu Araştırmacıların onayından geçen masallar editörlerin sistemine düşer. Editörler dil ve şekil açısından gerekli kontrolleri yaparlar.
Aşağıdan yukarıya sistematik olarak aktarılan masallar en son Danışma Kurulu havuzunda toplanır. Danışma kurulu her üç ayda bir bir araya gelerek masalları değerlendirir. İhtiyaç duyulduğu takdirde daha sık toplanabilir ve Bölge Sorumlusu Araştırmacıların sorularına cevap verir.
Projede Aktif Görev Yapan Kurum Personeli
ve Bilim İnsanları...
Her türlü öneri, görüş ve sorunuz için,
bizimle iletişime geçebilirsiniz.