TÜMAK olarak kısaltılan Türk Masal Külliyatı Projesi (Türkiye Sahası), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığınca yürütülmekte olan Kurum içi kapsamlı bir derleme ve yayım projesidir. Projenin İlk bölümü 2019 yılında başlatılmış ve dört yıl içerisinde tamamlanmıştır. Projenin ikinci bölümüneyse 2023 yılında başlanmış olup üç yıl içerisinde tamamlanması planlanmıştır. Proje logosu “Anka Kuşu” motifinden esinlenilerek çizilmiştir. “Masal Masal Türkiye” deyişiyle çıkılan bu yolda önce Türkiye sahası Türk masalları, devamında ise ülkemiz sınırları dışında kalan Türk masalları araştırılacaktır. Uzun vadede Türk masallarıyla ilgili sesli, görüntülü ve yazılı kaynaklar ile bugüne kadar yapılmış araştırmaların, derlemelerin, lisans ve lisansüstü tezlerin, hatta özel arşivlerdeki metinlerin tek çatı altında toplanması ve bilimsel yöntemlerle incelenerek külliyata dâhil edilmesi planlanmıştır.
Bugüne kadar derlenen ve incelenerek külliyata dahil edilip telif hakları ödenmiş masallar peyderpey kamuoyuna açılmaktadır. Projenin sonunda ayrıca, editörlerimizce seçilen Türk masallarının basılı kitap ve/veya e-kitap olarak yayımlanması planlanmıştır. Teknolojik gelişmelerden de yararlanılarak yazılımı AYK Bilişim uzmanlarınca geliştirilen “Masal Masal Türkiye” adıyla yayımladığımız mobil uygulama sayesinde Türk masallarının cep telefonları vasıtasıyla masal severlere ulaştırılması sağlanmaktadır. Hem İstanbul Türkçesi, hem de yöre ağızlarıyla seslendirilen Türk masallarının 8 yabancı dilde seslendirilmesi planlanmıştır. Seçilen bazı masalların da animasyon filmleri yapılmaktadır. Külliyatın tamamlanması hâlindeyse Türk anlatı geleneğinin önemli bir parçası olan, ancak unutulmaya yüz tutan masallarımızın korunması sağlanacak ve bu sayede gelecek kuşaklara eşsiz bir kültür hazinesi bırakılacaktır.
Sözün özü; TÜMAK Türk kültür ve medeniyetini yansıtan, millî ve yerli unsurlarımızı içeren, yapısı ve motifleri ile sözlü gelenekten gelen Türk masallarının bir bütün olarak bir araya getirilmesi maksadıyla başlatılmış geniş kapsamlı bir projedir.
Şemseddin Sami’nin Kâmûs-ı Türkî adlı sözlüğünde, “çocuklara söylenen hikâye” ve “inanılmayacak hikâye, cin ve peri hikâyesi” diye tarif edilen masal kelimesi TDK'nın yayımladığı Türkçe Sözlük’te, “Genellikle halkın yarattığı, hayale dayanan, sözlü gelenekte yaşayan, çoğunlukla insanlar, hayvanlar ile cadı, cin, dev, peri vb. varlıkların başından geçen olağanüstü olayları anlatan edebî tür” şeklinde tanımlanmıştır.
Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı bir bilim ve kültür akademisi niteliğinde olup Türk kültürü üzerinde, araştırma, yayın, tanıtım, teşvik ve ödüllendirme faaliyetlerini sürdürmekte, devletin ve toplumun öncelikleriyle yakından ilgilenmektedir.
Atatürk Kültür Merkezi, kuruluşundan bu yana yüzlerce yayın yapmış, yurt içi ve yurt dışında çok sayıda konferans ve bilimsel toplantı düzenlemiş, çeşitli konularda belgeseller hazırlamıştır. Ayrıca, bugüne kadar edebiyat, sanat tarihi, tiyatro, resim, Türk müziği ve iletişim dallarında ödüllü yarışmalar açarak Türk kültürü üzerinde araştırma yapanlara teşvik mahiyetinde ödüller vermiştir. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, desteklediği küçük projelerin yanında, Kurum içi uluslararası nitelikte, kapsamlı projeler de yürütmüştür / yürütmektedir.
Ülkemizin kültürel ve doğal mirasının korunması, değerlendirilmesi, tanıtılması ve gelecek kuşaklara aktarılması konusunda, bilim ve kültür kurumlarına büyük sorumluluklar düşmektedir. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı bu sorumluluğun bilinciyle diğer kurumlarla işbirliği içinde faaliyetlerini sürdürmektedir.
Masallar anlatılmaya ve dinlenmeye değer kılan özellikleri ile günümüze dek yaşatılmış olmasının yanı sıra teknolojinin gelişmesiyle unutulmaya başlamıştır. Sözlü kültürde önemli bir yeri olan masal türünün sayılamayacak kadar işlevi bulunur. Kuşaklar arası kültür aktarımının gerçekleştirilmesi, Türk toplumunun kültürel kodlarının ve insanlığın ortak değerlerinin yaşatılması, bireylere eğlenme imkânı tanıması, insanları sıkıntılarından uzaklaştırarak psikolojik rahatlama sağlaması, toplumun binlerce yıllık geçmişine uygun ideal davranışlara sahip bir birey ortaya koyması ve teknolojik gelişmelere ilham kaynağı olması bunlardan birkaçıdır. Hedefimiz, bu amaçları gerçekleştirebilmek için daha önce yapılmış çalışmaları bir araya getirmek, kaybolmak üzere olan masalları kayıt altına almak ve nihayetinde geniş bir külliyatın ortaya konulmasıdır.
Kısa adı TÜMAK olan Türk Masal Külliyatı Projesi ile bilim toplumu olmanın göstergelerinden biri olan “var olanın kıymetini bilme” anlayışına uygun olarak öncelikli olarak Türkiye sahası masallarının bir araya getirilmesi planlanmıştır. Bir külliyat dahilinde toplanacak masalların, alanın araştırmacıları, eğitimciler, yazarlar, çizerler, sanat ve bilim dünyası ile masala ilgi duyan herkese faydalı olacağına inanıyoruz.
TÜMAK’ın logosu “Anka kuşu” motifinden esinlenilerek Öğr. Gör. Ulviye ÖZÖNDER AYDIN tarafından tasarlanmıştır. Logo gerekli mercilere yapılan resmî başvurular sonucu tescillenmiştir.
Bu proje “Türkiye Sahası” masallarını kapsamaktadır. Bu konuda öncelikle günümüze kadar yapılmış çalışmalar gözden geçirilecek ve bunların külliyata katkı sunmaları sağlanacaktır. Yayımlanmamış masal çalışmaları, basılmış kitaplar, lisans ve lisansüstü çalışmalar, yazılı ve görsel medya kaynakları proje kapsamında değerlendirilecek kaynaklardır. Bunların dışında Türkiye sahasında masal derlemesi yapılmamış veya gözden kaçırılmış bölgeler taranarak derleme faaliyetlerinin tamamlanması sağlanacaktır. Böylelikle yok olmak üzere olan, kurtarıcısını bekleyen masallar külliyata dâhil edilecektir.
Türkiye’nin yedi bölgesi ve seksen bir vilayetinde “literatür tarama ve derleme” olmak üzere iki aşamadan oluşacak bu çalışma, değişik bölge ve yörelerde halkbilimi uzmanlarının da katkılarıyla gerçekleştirilecektir. Elde edilen malzemeler resmî genel ağ sayfamıza yüklenerek masalların bir havuzda toplanması sağlanacaktır.
Türk masallarına gönül veren, ilgilenen, araştıran herkes TÜMAK’ın paydaşıdır. Üniversitelerin Türk Dili ve Edebiyatı, Türk Halk Edebiyatı ve Türk Halk Bilimi, Türkçe Bölümleri, Çağdaş Türk Lehçeleri alanında çalışanlar lokomotif görev üstlenirler. Bu amaçla Türkiye’deki her bir bilim insanının, her bir uzmanın, araştırmacının, özellikle kendi yörelerindeki derlemeleriyle “Türk Masal Külliyatı”na katkı sağlaması beklenmektedir.
Projenin yürütülmesinden sorumlu komisyondur. Proje Yürütme Komisyonunun Başkanı aynı zamanda Kurum Başkanıdır. Projenin yürütücüsüdür ve projenin belirlenen plana ve takvime uygun olarak yürütülmesinden, proje harcamalarından, ilgili kurum ve kuruluşlara sunulacak bilgi, belge ve raporların hazırlanmasından ve projenin sonuçlandırılmasından sorumludur. Gerekli kararlar Proje Yürütme Komisyonu Üyelerinin salt çoğunluğuyla alınıp uygulanır.
Her biri masal alanında uzman Proje Bilim Kurulu Üyeleri kendilerine gönderilen masal metinlerini değerlendirir, türlerini/alt türlerini belirler ve her bir masalı kabul veya reddeder. Reddedilen masallar genel erişime açılmaz. Bu metinler özel izinle sadece araştırmacıların incelemesine açılır. Kabul edilen masallar genel erişime açılır. Düzeltilmesi istenen hususlar var ise ilgili Proje Editörler Kurulu Üyeleri eliyle metin üzerinde gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra genel erişime açılır.
Derleyiciler tarafından yüklenen masalların Proje Editörler Kurulu Üyesi olarak görevlendirilen Araştırmacılar eliyle ön incelemesi yapılır. Masal özellikleri taşımayan metinler, masal özelliği taşıdığı hâlde çeşitli sebeplerle genel erişime açılması uygun görülmeyen metinler ve masal özelliği taşıyıp genel erişime açılmasının uygun olduğu düşünülüp imla hataları vb. pürüzleri giderilen metinler Proje Bilim Kurulu Üyesi onayına sunulur.
Derlediği masalları; özetleri, kaynak kişi künyeleri ve derleyici bilgileri ile birlikte sisteme yükleyen kişidir. Derlemiş olduğu masalda varsa yöreye ait kelimelerin anlamlarını yıldızlı dipnot ile gösterir.
Derleyicilerin yükleyip yetkili kurullarca onaylanan ve genel erişime açılması uygun görülen masalların telifleri hâlihazırda yürürlükte bulunan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu ile Bağlı Kuruluşları Telif Hakkı, Yayın ve Satış Yönetmeliğinin ilgili maddelerine göre hesaplanarak hak sahiplerine ödenir.
Genel erişime açılmasına onay verilen masallar resmî genel ağ adresinden peyderpey yayımlanır.
(Değerlendirme ve Onay)
Her türlü öneri, görüş ve sorunuz için,
bizimle iletişime geçebilirsiniz.